Endometrioza – stopnie zaawansowania choroby

Czym jest endometrioza?

Endometrioza to choroba, w której przebiegu tkanka wyścielająca macicę tzw. endometrium, wszczepia się i narasta w innym miejscu w ciele kobiety, najczęściej lokalizując się w  jajnikach i jajowodach ale również w błonie śluzowej jelita grubego, pęcherza moczowego, czy otrzewnej. Ogniska endometriozy znajdujące się poza jamą macicy tak samo reagują na zmiany hormonalne zachodzące w organizmie kobiety, a więc w trakcie trwania miesiączki tak samo krwawią i podlegają złuszczaniu. Proces ten prowadzi do powstania stanu zapalnego, którego konsekwencją jest pojawienie się zrostów i guzów jak również dolegliwości bólowych, które nasilają się głównie przed miesiączką jak również w trakcie jej trwania. Do objawów endometriozy zalicza się również bolesne współżycie oraz dolegliwości bólowe podczas mikcji czy oddawania stolca. Objawy endometriozy w wielu przypadkach są niejednoznaczne ponieważ zależą one od lokalizacji ognisk endometrialnych jak również od stopnia zaawansowania choroby.

Zgodnie z szacunkami na endometriozę w Polsce może cierpieć aż 2 mln  Polek, a choroba ta dotyka głównie kobiet w wieku rozrodczym (w wieku 20 – 40 lat), ale również młodocianych i 3% kobiet po menopauzie.

Rodzaje endometriozy

Wyróżnia się trzy typy endometriozy:

• endometriozę otrzewnową – w tej postaci endometriozy jej ogniska o różnej wielkości, w zależności od stopnia zaawansowania choroby lokalizują się głównie na powierzchni otrzewnej, czyli błony, która otacza narządy jamy brzusznej i miednicy,
• endometriozę jajnikową – w tej postaci chorobyogniska endometriozy mają postać torbieli endometrialnych zlokalizowanych najczęściej na jajnikach lub jajowodach. Ze uwagi na charakterystyczny wygląd zawartości tych torbieli, potocznie nazywa się je torbielami czekoladowymi, które łatwo dają się zdiagnozować podczas badania ginekologicznego połączonego z USG dopochwowym,
• endometriozę głęboko naciekającą – w tym typie endometriozy śluzówka jamy macicy inaczej endometrium charakteryzuje się wysoką aktywnością rozrostową. Ogniska endometriozy przedostają się przez otrzewną i zaczynają naciekać 5 mm poza jej powierzchnię lokalizując się najczęściej w błonie śluzowej pęcherza moczowego, odbytnicy czy jelita grubego.

Stopnie zaawansowania endometriozy

Do opisu stopnia zaawansowania endometriozy najczęściej używa się klasyfikacji ASRM (Amerykańskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu) w postaci czterostopniowej skali, która opiera się na liczbie, rodzaju i wielkości ognisk endometriozy. Klasyfikacjia w swoim opisie wyróżnia także stopień nacieku okolicznych tkanek jak również obecność dodatkowych zmian w przebiegu endometriozy takich jak zrosty czy guzy. Wg klasyfikacji ASRM wyróżniamy cztery stopnie zaawansowania choroby:

• I stopień (minimalny) – w tym stopniu zaawansowania choroby ogniska endometriozy smają niewielkie rozmiary, najcześciej poniżej 5 mm. Dodatkowo w jajnikach oraz jajowodach można zaobserwować nieunaczynione zrosty oraz wolne strzępki jajowodów;
• II stopień (łagodny) – w tym stopniu zaawansowania choroby ogniska endometriozy mają średnicę powyżej 5 mm. Dodatkowo w obrazie klinicznym widoczne są zrosty między szerokimi więzadłami a jajnikami. Zrosty diagnozuje się również w jajnikach, jajowodach oraz w zagłębieniu odbytniczo-macicznym a u pacjentek stwierdza się obecność torbieli endometrialnych tzw. czekoladowych;
• III stopień (umiarkowany) – w tym stopniu zaawansowania choroby więzadła szerokie inaczej krzyżowo-macicze są w zrostach z jajowodami i jajnikami. Zrosty diagnozuje się u pacjentek również w strzępkach jajowodów. Ponadto  ogniska endometriozy pojawiają się w zrostach jajników jak równie z w zagłębieniu odbytniczo-macicznym;
• IV stopień (ciężki) – to najcięższa postać endometriozy i najwyższy stopień zaawansowania choroby. W obrazie klinicznym stwierdza się brak ruchomości macicy. Ponadto macica jest przyrośnięta w tyłozgięciu i do jelit lub przemieszczona ku tyłowi. W stopniu ciężkim endometriozy jelita są w zrostach z otrzewną zagłębienia odbytniczo-macicznego, z więzadłami odbytniczo-macicznymi lub z trzonem macicy.  Ogniska endomtriozy zlokalizowane są także w pochwie, szysjce macicy ale również w wyrostku robaczkowym,  czy pęcherzu moczowym.

Endometrioza – leczenie

Leczenie endometriozy prowadzone jest za na drodze  farmakoterapii, zabiegu operacyjnego jak również poprzez metody skojarzone. Terapia farmakologiczna polega na podawaniu środków przeciwbólowych, przeciwzapalnych oraz preparatów hormonalnych. Terapia hormonalna ma na celu zmniejszenie  stężenia estrogenów w organizmie, co w konsekwencji przekłada się na wygaszanie ognisk endometriozy. Leczenie zabiegowe (chirurgiczne) a w szczególności jego zakres i rodzaj uzależniony od rozległości zmian, a także wieku pacjentki i jej planów prokreacyjnych. W większości przypadków chirurgiczne leczenie endometriozy wykonywane jest technikami małoinwazyjnymi czyli na drodze chirurgii laparoskopowej lub z wykorzystaniem robota. Celem operacji, która wykonywana jest głównie w przypadku endometriozy głęboko naciekającej jest usunięcie uwidocznionych ognisk endometriozy w obrębie miednicy jak i jamy brzusznej i/lub przywrócenie płodności oraz przywrócenie prawidłowej anatomii narządów miednicy mniejszej i ich funkcjonowania.