Rak trzonu macicy – objawy, na które uwagę powinna zwrócić każda kobieta

Rak trzonu macicy (rak endometrium) zajmuje niechlubne pierwsze miejsce wśród najczęściej diagnozowanych nowotworów ginekologicznych. Zagrożone rozwojem tej choroby są najczęściej panie między 50 a 70 rokiem życia, zwłaszcza gdy występuje u nich najważniejszy czynnik ryzyka jakim jest otyłość. W Polsce stwierdza się ok. 6,6 tysięcy przypadków tego nowotworu rocznie. OW artykule znajdziecie więcej informacji o tym jak obniżyć ryzyko zachorowania na raka trzonu macicy, jakie objawy daje ten nowotwór oraz jak wygląda jego leczenie z wykorzystaniem najnowszych technologii.

Co to jest nowotwór trzonu macicy?

Rak trzonu macicy, znany również jako rak endometrium, to wynik niewłaściwego i niekontrolowanego rozrostu komórek błony śluzowej wyściełającej wnętrze macicy.

Zachorowalność na ten nowotwór stale wzrasta, co łatwo zaobserwować na przestrzeni ostatnich 20 lat, w tym okresie liczba pacjentek, które otrzymały diagnozę raka endometrium, uległa podwojeniu. Szanse na całkowite wyleczenie tej choroby są ściśle związane z wykryciem jej we wczesnym stadium. Przyjrzyjmy się, co powinno wzbudzić naszą czujność i jaka jest charakterystyka tego nowotworu.

Rak endometrium stanowi jedno z najczęstszych rozpoznań w ginekologii onkologicznej, według Krajowego Rejestru Nowotworów zapadalność na nowotwory złośliwe trzonu macicy przekłada się na 7,3% wszystkich zachorowań na choroby onkologiczne wśród kobiet. Rak trzonu macicy atakuje zwłaszcza panie po 50 roku życia, istotnie zagrożenie rozwojem tego nowotworu wzrasta wraz z wiekiem, jednak nie jest to jedyny czynnik predysponujący do zachorowania. Rak endometrium może być także spowodowany cukrzycą czy nadmiernym oddziaływaniem estrogenów, których podwyższone stężenie związane jest z dużą zawartością tkanki tłuszczowej w organizmie, a więc i otyłością.

Rak endometrium może przybierać 2 postacie. Pierwszy typ tego nowotworu, gruczolakorak endometrioidalny, jest rozpoznawany najczęściej, stanowi 80-90% wszystkich przypadków i spotyka się go głównie u pacjentek w okresie menopauzy. Nowotwór ten ma istotny związek z działaniem hormonów, ponieważ rozwija się w wyniku nadmiernej stymulacji estrogenami błony śluzowej macicy, która ulega nieprawidłowemu rozrostowi. Zazwyczaj leczenie raka trzonu macicy daje optymistyczne rokowania, jest on zwykle mniej złośliwy niż typ II i rzadziej daje przerzuty.

Drugi typ raka trzonu macicy to gruczolakorak nieendometrioidalny, możemy rozróżnić jego kilka podtypów tj. rak jasnokomórkowy, rak surowiczy, mięsakorak i nowotwór 3. stopnia. Ten typ nowotworu występuje u pań po 60-70 roku życia i w odróżnieniu od poprzednika, nie ma związku z działaniem hormonów. Jego częstość występowania jest mniejsza, jednak rokowania zdecydowanie mniej pomyślne, a to dlatego że częściej ulega on rozsiewowi w organizmie w postaci przerzutów, zatem wymaga także bardziej złożonych terapii.

Czynniki ryzyka rozwoju raka endometrium

Rak endometrium występuje najczęściej po menopauzie, ma to związek z przemianami w gospodarce hormonalnej, głównie dotyczącymi wpływu estrogenów, jednak również styl życia pacjentki nie pozostaje tutaj obojętny. Rozwojowi tego nowotworu sprzyja zwłaszcza otyłość, ponieważ nadmiar tkanki tłuszczowej w organizmie jest przyczyną podwyższonego stężenia estrogenów, a one są odpowiedzialne za stymulowanie błony śluzowej macicy do rozrostu, który wymykając się spod kontroli, może dać początek nowotworowi. Otyłość wiąże się także z innymi nieprawidłowymi stanami predysponującymi do rozwoju raka endometrium, a wśród nich najbardziej istotne są nadciśnienie tętnicze, insulinooporność i cukrzyca.

Brak posiadania potomstwa oraz wczesne pojawienie się pierwszej miesiączki lub późne pojawienie się menopauzy to kolejne czynniki sprzyjające rozwojowi raka trzonu macicy. Dwa ostatnie wydłużają czas aktywności jajników, kiedy to intensywność wydzielania estrogenów jest największa.

Jako kolejne czynniki ryzyka zachorowania na raka trzonu macicy wymienia się także bezowulacyjne cykle oraz predyspozycję genetyczną w postaci zespołów Lyncha i Cowdena, które są związane z dziedzicznym typem raka jelita grubego niezwiązanym z polipowatością. Według statystyk co druga pacjentka z zespołem Lyncha zachoruje na raka endometrium, a chore cierpiące na ten zespół stanowią 5% przypadków zachorowań na ten nowotwór.

Nie można zapomnieć także o innym czynniku predysponującym do raka endometrium, jakim jest przerost błony śluzowej macicy (hiperplazja), czyli stan, w którym tkanka ulega powiększeniu na skutek zwiększenia rozmiarów poszczególnych komórek. To zjawisko może być pierwszym krokiem do rozwoju choroby nowotworowej, zwłaszcza gdy ma charakter atypowy. Również dodatni wywiad rodzinny ma znaczenie, panie, których krewne pierwszego stopnia (tj. matka, córka, siostra) otrzymały rozpoznanie raka trzonu macicy, są bardziej narażone na zachorowanie na ten nowotwór. Ponadto choroby takie jak niedoczynność tarczycy, zespół policystycznych jajników (PCOS) czy guzy jajnika wydzielające hormony, spożywanie alkoholu w nadmiernych ilościach oraz zamieszkiwany rejon geograficzny (państwa wysoko rozwinięte w Europie i Ameryce Północnej) przez kobiety rasy białej są związane z podwyższonym ryzykiem rozwoju raka endometrium.

Co nas powinno zaniepokoić?

Cechą odróżniającą raka trzonu macicy od np. raka szyjki macicy, który stosunkowo długo potrafi rozwijać się bezobjawowo, jest to, że w miarę szybko się ujawnia.

Najpierw objawia się pod postacią krwawienia z dróg rodnych, które u pań w wieku pomenopauzalnym nie są zjawiskiem prawidłowym. Młodsze pacjentki powinny zaniepokoić się, gdy zauważą krwawienia między miesiączkami. Jednak należy wiedzieć, że takie nieprawidłowe krwawienia nie muszą być spowodowane nowotworem, mogą być także objawem innych chorób ginekologicznych, dlatego zawsze powinny zostać zgłoszone lekarzowi. Co więcej, aż 90% pacjentek w wieku przedmenopauzalnym skarży się na pojawianie się niewłaściwej wydzieliny z pochwy, a 80% pań doświadcza nieprawidłowych krwawień. Według danych statystycznych u ok. 5% młodych pacjentek rak endometrium rozwija się „po cichu”, nie dając żadnych objawów, dlatego tak ważne są systematyczne kontrole u lekarza ginekologa oraz wykonywanie badań tj. USG transwaginalne, które pozwalają na wczesne wykrycie zmian.

Bóle podbrzusza oraz kręgosłupa w odcinku krzyżowym pojawiają się w późniejszych stadiach raka trzonu macicy. Zwłaszcza upławy, powtarzające się zapalenia i krwawienia są sygnałem do niepokoju. Wrażenie pełności w miednicy jest natomiast typowe dla późnych stadiów nowotworu.

Lepiej zapobiegać. Ale czy rakowi endometrium można zapobiec?

Otyłość to najważniejszy czynnik predysponujący do rozwoju raka endometrium. Jakie działania warto podjąć, aby chronić się przed tym nowotworem? Należy prowadzić zdrowy tryb życia, utrzymywać prawidłową masę ciała, a gdy dotyczy nas nadwaga czy otyłość, trzeba ją zmniejszyć. Niestety łatwiej jest o tym mówić niż osiągnąć, ponad 90% osób ma problem z zachowaniem odpowiedniej wagi. W tej sytuacji pomocna okazuje się operacja bariatryczna, podczas której usuwa się część żołądka i jelita, zabieg ten oferuje redukcję masy ciała nawet o 30% w porównaniu jedynie z 10%, które można osiągnąć zdrowo się odżywiając i regularnie uprawiając sport. Otyłość olbrzymia, wymaga skutecznej interwencji, a tę oferuje chirurgia bariatryczna. Zgodnie z wynikami badań Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Diego i Moores Cancer Center ryzyko rozwoju raka trzonu macicy u pacjentek, które przeszły zabieg bariatryczny i utrzymują masę ciała w zakresie normy, może  ulec zmniejszeniu aż o 81%.

Skuteczną metodą prewencji raka endometrium jest także stosowanie dwuskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych, zawierających estrogeny i gestageny.

Oczywiście efektywność leczenia raka błony śluzowej macicy zależy od zaawansowania nowotworu, bardziej skuteczne jest w przypadku wczesnych stadiów choroby. Szybka diagnostyka, wczesne postawienie rozpoznania i rozpoczęcie leczenia są kluczowe, umożliwiają wielu kobietom całkowity powrót do zdrowia. Aktualnie raka endometrium wykrywa się w początkowych stadiach u 2/3 pacjentek, co daje szansę na zastosowanie skutecznego leczenia.

Jak diagnozować raka trzonu macicy?

Diagnostyka raka trzonu macicy może być prowadzona podczas systematycznie wykonywanych badań ginekologicznych oraz badania USG, w którym przekroczenie prawidłowej grubości błony śluzowej macicy może być sygnałem o nowotworze czy stanie przednowotworowym. W tej sytuacji pacjentka powinna być poddana zabiegowi łyżeczkowania jamy macicy celem pobrania wycinków do badania histopatologicznego.

Drugą możliwą opcją jest przeprowadzenie histeroskopii, która pozwala na wizualizację wnętrza macicy metodą endoskopową i stanowi bardzo czułą metodę w diagnostyce raka endometrium. Zabieg ten pozwala na dostrzeżenie małych mięśniaków, polipów czy guzów nowotworowych oraz umożliwia pobranie materiału, który następnie poddawany jest badaniu histopatologicznemu.

Morfologia krwi, badanie ogólne moczu, badania obrazowe tj. RTG klatki piersiowej, tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny jamy brzusznej i miednicy mniejszej są także istotnymi elementami diagnostyki w przypadku potwierdzenia diagnozy raka endometrium

Metody leczenia raka endometrium

Wybór metody leczenia choroby nowotworowej zależy od jej stadium zaawansowania oraz biologicznych cech komórek, z których jest zbudowany guz. Nowotwór w początkowym etapie rozwoju jest leczony poprzez zabieg operacyjny, który obejmuje całkowitą resekcję macicy wraz z przydatkami (jajowody, jajniki) oraz usunięcie biodrowych i paraaortalnych węzłów chłonnych, które położone są w pobliżu aorty i żyły głównej dolnej. Inną stosowaną metodą leczenia jest radioterapia adjuwantowa. III i IV stadium raka trzonu macicy wymaga terapii dostosowanej do stopnia zaawansowania choroby. Zazwyczaj stosuje się leczenie systemowe, które obejmuje kilka rodzajów terapii, tj. chemioterapia i radioterapia. Do tego protokołu leczenia dodaje się także terapię hormonalną z użyciem progestagenów. Jest to forma leczenia wybierana u kobiet, które chciałyby mieć w przyszłości dzieci, w ich przypadku leczenie opiera się na podawaniu leków zawierających progesteron przez wiele miesięcy. U pań w wieku reprodukcyjnym, po pół roku od postawienia rozpoznania i rozpoczęcia terapii hormonalnej, przeprowadzane są łyżeczkowania jamy macicy w celach diagnostycznych, podczas których pobierany jest materiał do badania histopatologicznego. Zabieg ten jest powtarzany co  6 miesięcy, dopóki wyniki 3 kolejnych badań nie są prawidłowe.

Raka endometrium można też leczyć małoinwazyjnymi metodami operacyjnymi

Przeważająca część pacjentek z rakiem trzonu macicy wymaga leczenia chirurgicznego. Na szczęście obecnie dostępnych jest wiele metod operacyjnych, do których wlicza się także laparoskopowe zabiegi o małej inwazyjności oraz operacje z użyciem systemu robotycznego.

Małoinwazyjność tych zabiegów jest bardzo korzystna dla pacjentek poddawanych leczeniu, ponieważ wykonywanych jest tylko kilka niewielkich 1-centymetrowych nacięć powłok brzusznych, 4 w przypadku techniki laparoskopowej lub 5 w metodzie z wykorzystaniem robota. Zastosowane nowoczesne rozwiązania w operacjach tego typu zapewniają im niesamowitą precyzją, a to umożliwia całkowite usunięcie nowotworu bez niezamierzonych uszkodzeń nerwów i przy zminimalizowanym ryzyku pojawienia się powikłań śródoperacyjnych. Dzięki temu pacjentkom towarzyszą mniejsze dolegliwości bólowe, a ryzyko ewentualnych infekcji jest zminimalizowane. Panie mogą szybciej wrócić do formy po zabiegu, a efekt kosmetyczny w postaci mniejszych blizn jest dla nich bardziej zadowalający.

Co ważne!

Zwłaszcza kobiety zmagające się z otyłością wysokiego stopnia skorzystają na leczeniu operacyjnym z wykorzystaniem robota, ponieważ bardzo często nie przechodzą pomyślnie kwalifikacji do zabiegów małoinwazyjnych, więc jedyną dostępną formą leczenia dla nich są zabiegi klasyczne. Szpital na Klinach w Krakowie umożliwia nawet paniom ze znaczną otyłością skorzystanie z technik o małej inwazyjności z zastosowaniem robota. System ten jest tak skonstruowany, że wprowadzane ramiona do ciała pacjentki mogą przeprowadzać operację, która jednocześnie jest małoinwazyjna i pozwala zmniejszyć ryzyko częstych w przypadku tej grupy pacjentek powikłań związanych z gojeniem się rany, tj. rozejście się blizny pooperacyjnej, powstanie nieprawidłowej tkanki bliznowatej czy poważne infekcje rany. Ponadto technika operacyjna z użyciem robota znacznie skraca czas rekonwalescencji, dzięki czemu pacjentki mogą szybciej wrócić do formy, umożliwiającej wykonywanie codziennych czynności oraz realizację zadań zawodowych.