Czy rak jelita grubego jest dziedziczny?

Jakie są przyczyny zachorowalności na raka jelita grubego? Jedną z ważniejszych jest nieodpowiedni tryb życia, w tym palenie papierosów i spożywanie dużej ilości niezdrowych tłuszczów. Jednak do rozwoju choroby przyczyniają się w dużym stopniu również geny. Jak wynika ze statystyk i obserwacji, aż 30% wszystkich przypadków raka jelita grubego może dotyczyć uwarunkowań genetycznych.

Mutacja genów nie zawsze wskazuje na raka jelita grubego

W celu wykrycia ewentualnych uwarunkowań i zmian w genach wykonuje się badania genetyczne, które mogą wykazać, że w organizmie występują mutacje genów. Należy jednak wiedzieć, że nie zawsze u takiego pacjenta wystąpi rak jelita grubego. Świadczy to tylko o tym, że występuje zwiększone ryzyko zachorowania na nowotwór jelita grubego.

Z wyników takiego badania dowiadujemy się o obecności mutacji genów. Czynniki genetyczne to jednak również informacja dotycząca stanu przednowotworowego, nazywanego też zespołem rodzinnej polipowatości gruczolakowatej. Jak wynika z badań, rak jelita grubego występuje u 75-95% pacjentów z tą chorobą. Ponadto zmiany w genach mogą oznaczać chorobę zapalną jelita, np. wrzodziejące zapalenie jelita grubego, które aż 20-krotnie zwiększa ryzyko wystąpienia nowotworu.

Najczęstszą przyczyną nowotworu jelita grubego, które ma uwarunkowania genetyczne jest zespół Lynche. To dziedziczny rak jelita grubego, który nie ma żadnego związku ze wspomnianą już polipowatością.

Co to jest zespół Lyncha?

Odpowiada za 1-3% nowotworów jelita grubego, jest chorobą o podłożu genetycznym. Ponieważ jest to schorzenie dziedziczone autosomonalnie dominująco, wystarczy jedna kopia zmienionego genu, aby wystąpiło zwiększone ryzyko zachorowalności na tę chorobę. Nie każda osoba, u którym występuje wadliwy gen, jest narażony na wystąpienie raka, ponieważ to nie sama choroba jest dziedziczona, a podwyższone ryzyko zachorowania. Oznacza to, że nawet przy takich uwarunkowaniach genetycznych nie można mieć pewności, że nowotwór jelita grubego zaatakuje nasz organizm. Szacuje się, że ryzyko sięga 80%. Trzeba również taki przypadek rozpatrywać i analizować w kontekście całego organizmu, ponieważ obserwowane są wystąpienia  raka innych narządów, np. skóry, pęcherzyka żółciowego, żołądka lub wątroby. Zespół Lynche występujący u kobiet zwiększa ponadto ryzyko rozwoju raka endometrium (błony śluzowej) i raka jajników.

Diagnoza zespołu Lyncha

W jaki sposób rozpoznaje się zespół Lynche? W pierwszej kolejności lekarz przeprowadza wywiad, który spełnia tzw. kryteria amsterdamskie. Metoda ta nie jest jednak na tyle precyzyjna, aby na jej podstawie można było jednoznacznie postawić diagnozę. Dlatego stosuje się także badania zgodne z kryteriami Bethesda. Pacjent zostaje poddany badaniu przesiewowym (analiza niestabilności mikrosatelitarnego DNA) lub analizie ekspresji. W tym celu konieczne jest wyizolowanie DNA z limfocytów krwi obwodowej. Przy badaniu stosuje się innowacyjną technologię mikromacierzy DNA typu SNP (technologia APEX), dzięki którym sprawdzić można 5 genów z uwzględnieniem aż 169 mutacji.

Im wcześniej zostanie rozpoznany zespół Lyncha, tym większa szansa na obniżenie ryzyka  śmiertelności poprzez podejmowane odpowiednich działań profilaktycznych.

Po rozpoznaniu zespołu Lyncha i postawieniu ostatecznej diagnozy, pacjent zostaje objęty specjalną profilaktyką oraz zaleca się mu wykonywanie regularnych badań. Należą do nich kolonoskopia wykonywana co 2 lata, dotyczy to pacjentów, którzy ukończyli 25 rok życia. Jeżeli zdiagnozowany jest rak jelita grubego, pacjent poddawany jest kolektomii subtotalnej. Dodatkowo konieczne są regularne badania tj.: gastroskopia oraz badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej. Kobietom posiadającym mutację genów MMR zaleca się co roku komplet badań tj.: badanie ultrasonograficzne przezpochwowe, ogólne badanie ginekologiczne i oznaczanie poziomu antygenu nowotworowego CA-125.

Kto szczególnie powinien poddać się diagnostyce zespołu Lynche? Są to osoby, w rodzinach których wystąpił rak jelita grubego, niezwiązany z polipowatością. Uwagę należy zwrócić także na fakt, że osoba chorująca na zespół Lynche może przekazać wadliwy gen swojemu potomstwu. Dlatego też zaleca się także w ich przypadku wykonanie diagnostyki molekularnej w celu oceny ryzyka wystąpienia choroby u dzieci chorego.