Endometrioza – leczenie chirurgiczne

Endometrioza to choroba o charakterze przewlekłym, która powoduje ból i uczucie dyskomfortu oraz jest odpowiedzialna za trudności z zajściem w ciążę. Podstawowym celem  leczenia tej choroby jest pozbycie się dolegliwości bólowych, zmniejszenie ryzyka pojawienia się powikłań oraz zwiększenie prawdopodobieństwa poczęcia dziecka. Wybór odpowiedniego postępowania leczniczego zależy od takich czynników jak stadium zaawansowania oraz typu endometriozy, wieku kobiety, a także jej planów rodzicielskich. W artykule poruszymy temat leczenia operacyjnego endometriozy, omówimy wskazania oraz następstwa interwencji chirurgicznej, a naszym ekspertem będzie pracująca w Szpitalu na Klinach specjalistka ginekologii – dr Anna Golka – Leszczyńska. 

U kogo stosuje się leczenie chirurgiczne endometriozy?

Do leczenia zabiegowego endometriozy kwalifikuje się kobiety, u których:

• występuje uporczywy ból w miednicy mniejszej, którego nie można opanować terapią farmakologiczną
• istnieje problem niepłodności jako konsekwencja przebiegu endometriozy
• rozpoznana została endometrioza głęboko naciekająca
• stwierdzono w jajnikach obecność torbieli endometrialnych o średnicy przekraczającej 3 cm

Leczenie operacyjne pacjentek z endometriozą polega na wycięciu ognisk endometrialnych zlokalizowanych w jamie brzusznej oraz miednicy, co umożliwia odzyskanie prawidłowej anatomii miednicy mniejszej oraz zapewnienie optymalnego funkcjonowania obecnych tam narządów. Wśród metod postępowania chirurgicznego można wyróżnić leczenie zachowawcze obejmujące wycięcie jedynie ognisk i/lub torbieli endometrialnych oraz leczenie radykalne, podczas którego oprócz ognisk endometriozy usunięte mogą zostać także całe narządy miednicy mniejszej, np. jajnik (lub oba jajniki) czy macica.

Chirurgia zachowawcza w leczeniu endometriozy

Postępowanie zachowawcze ma zastosowanie szczególnie u pań, które mają problem z płodnością i chciałyby w przyszłości zajść w ciążę. W tym przypadku chirurg usuwa jedynie ogniska endometriozy, starając się by zabieg był jak najmniej inwazyjny, co pozwola oszczędzić funkcję jajników oraz pozostałych narządów rozrodczych kobiety. Równie ważne jest uwolnienie zrostów, które są odpowiedzialne za zaburzenia w anatomii narządu rodnego. Dzięki tej zachowawczej interwencji chirurgicznej pacjentki z endometriozą odczuwają mniejszy ból, mogą zachować lub poprawić swoją płodność, a także zmniejszyć narażenie na nawrót  choroby.

Radykalne leczenie chirurgiczne endometriozy

Radykalny zabieg chirurgiczny dedykowany jest kobietom z rozpoznaniem endometriozy głęboko naciekającej. Podczas tej procedury usunięte zostają ogniska endometrialne oraz części innych narządów objętych naciekiem choroby, może to być ściana pęcherza moczowego, moczowodu, jelita grubego czy nawet naczynia krwionośne (np. tętnice maciczne), które znajdują się w okolicy wspomnianych struktur. Nieskuteczna farmakoterapia oraz niesatysfakcjonujące wyniki leczenia chirurgicznego, jak również brak planów macierzyńskich pacjentki są podstawą do zakwalifikowania do operacji o jeszcze bardziej radykalnym charakterze, w wyniku której usunięta zostaje macica razem z jajnikami, co ma na celu wywołanie tzw. chirurgicznej menopauzy.

Rola technik małoinwazyjnych w leczeniu operacyjnym endometriozy

Zabieg usunięcia ognisk endometrialnych jest niezwykle trudną procedurą, niektórzy chirurdzy twierdzą, że jest on trudniejszy niż niektóre operacje wykonywane w chirurgii onkologicznej. Wymaga on ogromnej precyzji, zwłaszcza u pacjentek z głęboko naciekającą endometriozą, u których choroba zajmuje nie tylko narządy rodne, ale także inne struktury położone w miednicy mniejszej takie jak jelito grube, pęcherz moczowy, moczowody oraz okoliczne naczynia krwionośne. Powodzenie takiego zabiegu opiera się zatem na doświadczeniu zespołu operującego oraz dostępności do specjalistycznego sprzętu, m. in. laparoskopii czy systemu robotycznego, dlatego też powinno być przeprowadzane jedynie w wyspecjalizowanych ośrodkach. Zastosowanie nowoczesnych, małoinwazyjnych technik w chirurgii umożliwia zmniejszenie inwazyjności procedury w porównaniu z zabiegami metodą klasyczną, które wymagają otwarcia jamy brzusznej.

Pod względem ergonomii i możliwości technicznych system robotyczny zyskuje przewagę nad laparoskopią, dlatego też obecnie jest coraz chętniej stosowany w leczeniu operacyjnym endometriozy, zwłaszcza tej głęboko naciekającej. Dzięki robotowi operator ma możliwość powiększenia widoku pola operacyjnego aż dziesięć razy, natomiast zminiaturyzowane narzędzia chirurgiczne pozwalają zminimalizować ograniczenia, jakie napotykane są w tradycyjnej laparoskopii. Za pomocą systemu robotycznego chirurg jest w stanie dotrzeć do miejsc o najbardziej utrudnionym dostępie, a cały zabieg odznacza się niesamowitą precyzją. Zwiększa to szanse na całkowite usunięcie wszystkich zmienionych chorobowo tkanek, a także umożliwia zaoszczędzenie istotnych czynnościowo struktur takich jak chociażby nerwy zaopatrujące pęcherz moczowy, dzięki czemu pacjentki mogą mieć zapewnioną lepszą jakość życia po operacji.